105 lat temu w Dublinie miejsce miało powstanie wielkanocne – zbrojne wystąpienie bojowników niepodległościowych, którzy domagali się ustanowienia suwerennej Republiki Irlandii. Powstańcy przejęli na kilka dni kontrolę nad ważnymi budynkami w mieście, m.in. gmachem poczty. Jednym z liderów i ideologów powstania był James Connolly, wybitny irlandzki marksista, socjalista, działacz niepodległościowy i robotniczy. Niestety, po sześciu dniach republikanie zostali pokonani przez znacznie liczniejsze i lepiej uzbrojone oddziały brytyjskie.
Wydawać by się mogło, że wydarzenia z kwietnia 1916 były totalną porażką, są jednak jedynym z istotniejszych przykładów historycznych zwycięstw moralnych i długodystansowych. Po stłumieniu powstania, Anglicy rozstrzelali wszystkich szesnastu przywódców insurekcji. Irlandczycy, początkowo niezbyt przychyli walce o niepodległość, byli tak zszokowani tym faktem, że już wkrótce powstała Irlandzka Armia Republikańska, a trzy lata później, w 1919 r., rozpoczęła się zwycięska wojna o niepodległość Irlandii.
Kwestia polska i kwestia irlandzka są do siebie podobne. Nie chodzi tu jedynie o zwykłą działalność na rzecz niepodległości naszych państw na początku XX wieku, ale także o warunki, jakie panowały za czasów imperialnych władz na terenach polskich i w Irlandii. Polska utraciła niepodległość na 123 lata, podczas kiedy Irlandia okupowana była przez Anglię od XII wieku. Oczywiście, ciężko mówić tak wcześnie o świadomości narodowej czy klasowej Irlandczyków – ale korzeni irlandzkiej myśli niepodległościowej można doszukiwać się równie dawno, bo aż w XVI wieku. Podczas angielskiego panowania w Irlandii, tak samo jak podczas zaborów w Polsce, miał miejsce proces zanikania natywnej kultury i języka na rzecz zwyczajów ze wschodu – angielskich na zielonej wyspie i (głównie) rosyjskich nad Wisłą. Sytuacja zaczęła się zaogniać w XIX wieku, kiedy zaczęły klarować się ideologie i poglądy republikańskie, na co zwracały uwagę i z czym próbowały walczyć panujące monarchie i siły reakcyjne.
Przykładowo, angielscy kapitaliści są odpowiedzialni za wysoką liczbę ofiar panującej w latach 1845 – 1849 klęski głodu w Irlandii. Wyspę nawiedziła wtedy plaga zarazy ziemniaczanej, która zniszczyła uprawy ziemniaków, będących jednym z podstawowych elementów diety Irlandczyków. Mogli oni oczywiście zmienić nawyki żywieniowe i ratować się uprawianym zbożem, ale wysokie czynsze, ustalane przez mieszkających w Anglii obszarników, zmuszały ich do sprzedaży żywności na eksport. W momencie, kiedy milion Irlandczyków umierał z niedożywienia i na towarzyszące temu choroby, a dwa kolejne miliony opuszczały ojczyznę, by szukać dla siebie lepszego miejsca na świecie, do serca Wielkiej Brytanii wysyłane były tony celtyckiej żywności. Nawet to nie wystarczyło do zaspokojenia chciwości właścicieli ziemskich – wg oficjalnych, policyjnych statystyk, które zaczęto prowadzić w 1849, w ciągu pięciu lat Anglicy eksmitowali 250 000 Irlandczyków, a wg historyka Jamesa Donnelly’ego Jra, ofiarą kapitalizmu mogło paść drugie tyle. Klęska głodu uderzyła najbardziej w południowe i zachodnie obszary Irlandii – te, w których występował największy odsetek osób mówiących po irlandzku. W wyniku kryzysu populacja Irlandii zmniejszyła się z prawie 9 milionów w 1845 do 6,5 miliona w 1851. W 2017 roku na wyspie nadal mieszkało dwa razy mniej ludzi niż przed wielkim głodem.
Wydarzenia takie jak klęska głodu, nieudane polskie powstania i nieludzkie kapitalistyczne warunki panujące na świecie, kształtowały socjalistyczną świadomość irlandzką i polską, by w XX wieku ostatecznie chwycić za broń i ruszyć do walki o niepodległość i socjalizm. W obu krajach lewica domagała się ustanowienia republiki, godnych warunków pracy i emancypacji kobiet. Partyzancka irlandzka wojna domowa przypomina walkę, jaką prowadziła z zaborcą Organizacja Bojowa PPS, a historie obu państw są pełne bohaterów, bohaterek i szczytnych egalitarnych idei.
Republika Irlandii powstała w 1949 roku i od tamtej pory jest krajem dynamicznym społecznie. Jeszcze niedawno, podobnie jak w Polsce, kościół katolicki miał tam silną pozycję, a konserwatywne poglądy dominowały w społeczeństwie. Już niedługo, pomimo pojękiwań i żałosnych prób ratowania pozycji prawicy, i my pozostawimy klerykalizm na śmietniku historii i rozpoczniemy dumny marsz w stronę postępu i socjalizmu.
Tekst pierwotnie ukazał się na Facebooku Czerwonej Młodzieży.
